Ik vond de serie over de trends in eten en drinken van de afgelopen decennia zo ontzettend leuk om te maken dat ik het gewoon jammer vond klaar te zijn. Nu kan ik niet in de tijd reizen maar – met behulp van de herinneringen van mijn (schoon)ouders én natuurlijk het internet – kan ik nog wel het decennium van mijn geboorte meepakken: Trends in eten en drinken – de jaren 60! En zo heb ik meteen 50 jaar geschiedenis over eten en drinken compleet!
Jaren 60 – De warme maaltijd
Soep, hoofdgerecht en toetje, alles at je van één bord. Een bord waarop op woensdag (gehaktdag) standaard een bal gehakt lag en op vrijdag vis. En altijd een groter stuk vlees voor vader de man, want die werkte harder.
Vanaf midden jaren vijftig begon het traditionele – naoorlogse – menu van brood, gekookte aardappelen, groente van het seizoen en vlees voor wie er geld had te veranderen. De welvaart groeide en het fenomeen vakantie kreeg een belangrijkere rol doordat zowel de vakantiedagen als het budget toenam. Voor het eerst op vakantie in het buitenland at de Nederlander gerechten die ze nog nooit geproefd hadden. En dat wilde ze in Nederland ook wel eens proberen.
Bij het veranderen van de Nederlandse eetgewoonten, speelden bladen als ‘Libelle’ en ‘Margriet’ een belangrijke rol. Het ‘Margriet Basiskookboek’ was een enorm succes.
Een grote rol in het dagelijks eten was weggelegd voor de Nederlandse supermarkten, en Albert Heijn in het bijzonder. In 1962 kwam Albert Heijn met de Premie-van-de-Maand-Club. Klanten konden sparen voor producten, met als eerste en beroemdste premie: een goedkope koelkast. Wist je dat slechts 1 op de 10 gezinnen in Nederland een koelkast had toen? Er zijn in die periode maar liefst 145.000 koelkasten bij elkaar gespaard.
Zonder koelkast was je gewoon veel meer tijd kwijt aan het steeds opnieuw doen van verse boodschappen. En natuurlijk aan het wecken van groente en fruit. In boerenhuishoudens waar zelf werd geslacht kon men bij een coöperatie een diepvrieslade huren.
Door de opkomst van de halffabricaten hoefde de Nederlandse vrouw een stuk minder lang in de keuken te staan. In de jaren 30 stond de huisvrouw gemiddeld 2 ½ uur in de keuken, in de jaren 60 was dat al afgenomen tot 1 uur. Steeds meer gezinnen aten op zaterdag soep uit een zakje of blik, zodat moeder ‘ook een avondje vrij was’. Koen Visser (bekend van de vis in blik) bracht een serie nasi- en bami maaltijden in blik uit. Een groot succes, later uitgebreid en overgegaan in Suzy Wan.
Tot in de jaren 60 werden de meeste zuiveltoetjes toe gewoon thuis gemaakt maar met de introductie van de koelkast kwamen er ook zuiveltoetjes in pakken of flessen. Andere huisgemaakte toetjes waren onder meer de watergruwel, hangop (nu weer helemaal trendy), rijstebrij, griesmeelpudding, karnemelkse pap, Haagse bluf, havermout en Brinta
Jaren 60 – Nieuw(s) en trendy
Boodschappen deden we bij De Gruyter. Als klantenbinder had deze supermarkt het ‘snoepje van de week’, een klein cadeautje voor de kinderen. Omdat De Gruyter de omslag van kruidenier naar supermarkt niet tijdig heeft weten in te zetten is deze keten in de jaren 70 geheel uit het straatbeeld verdwenen. Net als Simon de Wit en Vana.
Tot 1966 bestond margarine alleen in papieren wikkels of werd verkocht vanuit merkloze tonnen of vaatjes. Nederlanders leerden toen Bona kennen, het eerste margarinemerk dat beschikbaar was in een plastic kuipje. Dit betekende dat Bona ‘direct op tafel kon en meteen smeerbaar was, zonder het nare overpakken in een vlootje’! Samen met de slogan ‘lekker brood verdient Bona’ bleek deze introductie een groot succes.
De zogenaamde Planta affaire kostte in de jaren 60 de kop aan het margarine merk Planta. Een verkeerde emulgator veroorzaakte massaal huiduitslag bij de gebruikers ervan. Na aanpassing werd de merknaam veranderd in Brio.
In de jaren vijftig en zestig gaf Douwe Egberts de gewilde natuur- en landenboeken van Jac.P. Thijsse met plakplaatjes uit. Concurrent Van Nelle had Piggelmee plaatjes.
Bij de aankoop van elektrische apparatuur als bijvoorbeeld een mixer kreeg je vaak een kookboekje. Zo werden mensen niet alleen verleid tot een aankoop maar leerden ze ook nieuwe gerechten klaar te maken. Ik herinner mij van vroeger nog wel het Bamix (staafmixer) internationaal kookboek. Zowel mijn ouders als schoonouders hebben het boekje nog!
Iedereen dronk Tiktak koffie en thee. Want daarmee kon je spaarpunten (ook wel Tiktakjes genoemd) sparen voor een avondje uit naar de Tiktak Show. Ruim 1.5 miljoen Nederlands hebben één van de duizenden voorstellingen gezien! De show was een soort van revue waaraan veel Nederlandse en buitenlandse artiesten deelnamen.
Jaren 60 – Uit eten
Bij een enquête in 1960 bleek, dat 15% van de Nederlanders weleens buiten de deur at. Twintig jaar later was dat 75%. Die stijging is voor een belangrijk deel te danken aan de populariteit van de buitenlandse restaurants, die in de jaren zestig en zeventig in Nederland opkwamen.
Voor veel Nederlanders was de Chinees niet alleen de eerste ervaring met buitenlands eten, maar ook de eerste ervaring met het uit eten gaan op zich. Hoewel er al Chinese restaurants in Nederland waren sinds 1920 kreeg de Chinees van nu haar karakter vanaf eind jaren veertig. Met de terugkeer van Nederlandse militairen en repatrianten uit Indië groeide de behoefte aan Indisch eten. De Chinese eethuizen speelden daar handig op in en pasten de menukaart aan. En dus hadden de “Chin.Ind.Rest” die overal opdoken nasi rames en gado-gado op de kaart staan. Ik schreef een uitgebreide blog over de geschiedenis van het Chinees restaurant in Nederland.
Waren er in 1960 in Nederland in totaal 225 Chinese restaurants, tien jaar later waren dat er al 618, en begin jaren 80 bijna 2000.In de Nederlandse restaurants werd vrijwel overal hetzelfde geserveerd. Gebonden champignonsoep of een huzarensalade vooraf, tournedos met friet en doperwten en een dame blanche. Net als in de Nederlandse huishoudens werd er ook in restaurants volop gekookt uit het nu in overvloed aanwezige blik.
Jaren 60 – Drinken en hapjes
Joris Driepinter is een personage dat in de jaren zestig werd geïntroduceerd als reclame voor het drinken van meer melk. Door het dagelijks drinken van drie pinten melk was Joris Driepinter tot sterke staaltjes in staat, zoals het optillen van een olifant. Eind jaren 50/begin jaren 60 werd op vrijwel alle scholen schoolmelk geserveerd.
Heineken bier zat in grotere flessen en in houten kratten. Pas in de jaren 70 deed de 25 cc fles zijn intrede en werden de kratten van plastic. Dat scheelde zo’n 10 kilo in gewicht!
Jaren 60 – Zoetigheden
We aten koekjes van De Beukelaer (Pims cake) , pennywafels of door moeder gemaakte cake of Arretjes cake.
We snoepten Jamaica rumbonen van Van Dungen, stroopsoldaatjes, Koetjes repen, rolletjes Rang, Faam drop en Italiano.
Toen in 1967 het allereerste sterreclame blok werd uitgezonden zat daar natuurlijk een reclame voor chocolade in : Kwatta chocolade (vanaf 1.06 min.)
Heb je zelf herinneringen uit de jaren 60? Deel ze met me in de reacties! Of laat deze blog ook eens lezen aan je (groot)ouders!
In deze serie verschenen eerder de volgende blogposts:
De jaren 70
De jaren 80
De jaren 90
De jaren 00
De jaren 10
Bronnen foto’s: Ola, Kanaalridder, Kranten Streekarchief Salha, Colly, Sanalifestyle
Ook al was ik er toen nog niet, toch weer erg leuk om te lezen!
Ik heb ontzettend genoten van deze geschiedenisles!
Ik ben ietsjes later geboren, dus het rakelde bij mij geen herinneringen op, maar gaf mij wel een heel mooi tijdsbeeld. Ik vond dat filmpje over dat fabrieksbrood echt geweldig.
Maar, wat die koelkast betreft… Weet je wat ik me nu ineens afvraag? Misschien speelt het feit dat we tegenwoordig allemaal een koelkast hebben, wel een rol in het grote percentage van mensen dat tegenwoordig aan overgewicht lijdt? Want als je bepaalde producten (ijs, bijvoorbeeld) niet gewoon in voorraad kunt halen, dan kun je ze ook niet eten als je ze niet in huis hebt…
Iets om over na te denken!
Dank je wel!
Daar zeg je nog eens wat! Al kan het natuurlijk ook zo zijn dat men toen juist tegen heug en meug alles moest opeten omdat het niet bewaard kon worden…. Het blijft ontzettend leuk om in de geschiedenis van ons eten en drinken te duiken.
Het is weer een heel leuk stukje geworden Anne-Marie, wat een hoop werk weer! Ik ben nu alweer benieuwd naar je volgende geschiedenislessen 🙂
Dank je! Ik ben wel bang dat het hier bij blijft nu….
Superleuk om dit te lezen, ik vraag me soms ook af hoe lang een bepaald product al gewoon is. Alleen mis ik in dit stukje de melkboer en bakker die toch elke dag wel langskwamen met vers brood en verse melk. Mijn opa was melkboer en volgens mij had hij in het begin melk, karnemelk, boter en halverwege of eind jaren vijftig ook mandarijnenyoghurt. (nog weer later ook vla en frisdrank) Dit weet ik alleen van zijn oude verhalen dus hoe het er toen precies aan toe ging weet ik niet
Je hebt helemaal gelijk! Ik vond deze serie zo leuk om te maken, misschien maak ik wel een deel 2. En dan komen de melkboer en de srv man en de rijdende bakker zeker terug.
Wie kent de zgn “Kennedy-koeken” of “Kennedys” uit die tijd (jaren 60)
Ik ken het niet maar misschien één van mijn lezers?
Ik moest ovomaltine drinken, een soort chocomel met een chemisch bijsmaakje. Zou gezond zijn.
Nooit geprobeerd, maar bestaat volgens mij nog steeds?
Wat niet klopt aan het verhaal is dat alles van één bord werd gegeten. Bij rechtgeaarde ambtenaren of middenklassers werd warm gegeten met groot bestek van soepbord, grootbord en toetje uit een schaaltje. Koud, ontbijt of een broodmaaltijd van een klein bord met klein bestek. Ahum. Alles van één bord? Niet bij ons. 🙂 We waren toch immers geen armoedzaaiers? 🙂
Bedankt voor de aanvulling. Ik wist niet anders dan dat iedereen dit deed. Waren wij blijkbaar wel armoedzaaiers 😉
Het was vreselijk. De eindeloze en fantasieloze stoet van aardappelen en doodgekookte kool. Niets has smaak. Het ergste was geloof ik de laffe smaak van peen en uien!
Ik denk dat het calvinisme ook verbood dat eten lekker mocht zijn in een land zonder eetcultuur.
Ik herinner me nog goed de eerste keer dat ik lekker at…..in Frankrijk, 1968.
Gelukkig is dat in de loop der jaren wel veranderd!
Hello – is it possible to by such a very nice Heineken wood box?
vintage beer box / wood box?