Ik ben geboren en getogen in Zaanstad. Geboren in Westzaan en opgegroeid (tot mijn 19e) in Zaandam. Wist je dat de Zaanstreek een culinaire bakermat is? De liefde voor eten en koken zat dus vast al een beetje in mijn genen. De meeste mensen weten wellicht dat Zaanstad de thuishaven is van o.a. Albert Heijn en Verkade. Maar ook van Duyvis en Zaanse Mayonaise. Ik vertel je vandaag over de culinaire geschiedenis van Zaanstad
Albert Heijn
Over Albert Heijn heb ik al eerder een uitgebreid artikel geschreven. Ik ben echt fan van de Zaanse grootgrutter. Altijd vernieuwend en met het leukste gratis tijdschrift, de Allerhande. Sceptici zullen zeggen dat Oostzaan, waar de allereerste winkel stond, technisch gezien geen Zaanstad is. En dat klopt. Maar de rest van de 130-jarige geschiedenis speelde zich weldegelijk af in Zaandam. Dus telt deze gewoon lekker mee!
Verkade
Iedere Zaankanter kent de typische geur die je in bepaalde delen van Zaandam kunt ruiken. De ene dag Maria biscuit, de andere dag knappertjes…. Ook over Verkade heb ik al uitgebreid verslag gedaan. Mijn ouders wonen nog steeds naast de oude fabriek in Zaandam.
Zaanse mayonaise van Van Wijngaarden
Er verschijnen steeds weer nieuwe merken en soorten mayonaise in de winkelschappen. En daar zitten hele lekkere bij. Met truffel of rozemarijn. Maar uiteindelijk grijp ik altijd terug naar één enkel merk: Zaanse mayonaise van Van Wijngaarden.
‘De Zaanlandsche Oliehandel’ begon in 1929 als familiebedrijf in de Zaanstreek, als klein oliehandeltje in de achtertuin. Hier werden de grote olievaten geleegd in glazen flessen en naar de kruidenierswinkels gebracht. Halverwege de jaren ’50 leidde deze olie tot waar het nu allemaal om draait: mayonaise. Want die kon beter. Lekkerder. Het authentieke recept van 80% plantaardige raapzaadolie, scharreleieren, mosterd, natuurazijn en kruiden van toen staat vandaag de dag nog steeds als een huis. Niet voor niets is Zaanse mayonaise de meest gegeten mayonaise van Nederland.
En wist je dat je tegenwoordig ook Zaanse mayonaise in allerlei smaken kunt krijgen? Zoals knoflookmayonaise, pittige mayonaise en kerrie mayonaise.
Zaanse mosterd
In mosterdmolen ‘De Huisman’ in Wormerveer wordt sinds 1961 mosterd gemaakt. Zaanse mosterd. Fijn of grof gemalen, naar oud familierecept. De mosterd wordt verkocht in iedere Nederlandse supermarkt. En je kunt de molen ook bezoeken, in het openluchtmuseum de Zaanse Schans. Het jaartal op het potje (‘Anno 1786) is dus het bouwjaar van de oude molen. Op de Zaanse Schans vind je overigens ook een replica van de eerste winkel van Albert Heijn!
Duyvis
In 1806 erfde Teewis Duyvis een oliemolen van zijn oom. Deze molen, De Ooijevaar, verwerkte lijnzaad tot lijnolie en lijnkoeken. Geen lekkere koek overigens, maar veevoer. In de loop der jaren werd het Duvyis concern uitgebreid met meerdere oliemolens. Het bedrijf was tussen 1920 en 1930 een van de grotere olie-exporteurs van Nederland. In de crisistijd liep de afzet terug en begon Duyvis met het produceren van slaolie voor de consument.
Pas vanaf 1957 kwamen de nootjes in beeld. Toen werd de Franse dochter Mayolande opgericht, die handelde in Bénénuts (borrelnootjes). In 1958 werd Duyvis Koninklijke Duyvis.
In 1961 begon de productie en verkoop van zakjes pinda’s en andere noten. Door de overname door Akzo kwam er helaas een einde aan het meer dan 150 jaar oude familiebedrijf. En verloor Duyvis het predicaat Koninlijk.
In 1987 kwam Duyvis in handen van Douwe Egberts, die in 2006 de nootjesmaker weer verkocht aan PepsiCo. Vandaag de dag verkoopt Duyvis vooral pinda’s en borrelnootjes, dipsauzen en tafelsaus.
Cacao de Zaan
Cacao de Zaan werd in 1911 opgericht door vier middenstanders met als doel ‘het maken van chocolade- en suikerwerken en aanverwante artikelen en de handel daarin’. De eerste producten waren chocoladerepen en rumbonen.
Al snel bleek dat er meer winst viel te behalen op de productie van cacaopoeder en cacaoboter als basis grondstof. En werd dat de core business van Cacao de Zaan. Nog steeds worden er in Zaandam tonnen cacaobonen verwerkt, ca. de helft van de totale hoeveelheid in Nederland. Eigenlijk kan ik er dus niets aan doen dat ik zo van chocolade hou, het zat gewoon in het grondwater…..Inmiddels is Cacao de Zaan onderdeel van Olam Cocoa uit Singapore.
Culinaire geschiedenis van Zaanstad
Ik ben trots op deze rijke culinaire geschiedenis van mijn geboorteplaats. Woon jij ook in een stad waar bekende culinaire namen gevestigd zijn? Ik ben benieuwd!
Wat een gaaf artikel! Ik wist niet dat Zaanstad zo’n rijke culinaire geschiedenis had! Lijkt me heerlijk om de geur van koekjes in je stad te hebben. 🙂 Is er trouwens een verklaring voor de dichtheid van lekkere producten uit de Zaanstreek? Zou het aan de molens liggen? Ik vind dit soort dingen heel interessant!
Overigens geloof ik niet dat er in mijn stad hele oorspronkelijke producten zijn ontstaan. Maar misschien is dat ook meer iets voor buiten de stad, waar de grondstoffen werden verbouwd of gemaakt?
Josephine recently posted…Victoriaans interieur: De woonkamer
https://www.myinnervictorian.nl/victoriaans-interieur-woonkamer/
Ik denk vooral door de ligging aan de Zaan, die via het Noordzeekanaal weer verbonden is met de noordzee. En natuurlijk de vele molens inderdaad
Anne Marie, geweldig verhaal, ik ben als Amsterdammer ook trots op de Zaanstreek, de streek waar ik inmiddels alweer 66 jaar woon.
Dank je! Ja, je bent toch meer Zaandammer dan Amsterdammer ben ik bang!
Wat een leuk artikel! Producten die wij allemaal kennen uit de Zaanstreek. Ik woon er niet ver vandaan en als ik er ben valt mij vaak de specifieke geur van cacao op. De koekjes heb ik nog nooit geroken jammergenoeg.
Ja cacao ruik je inderdaad ook goed!