Dessert, nagerecht, toetje. Allemaal namen voor een belangrijk onderdeel van de maaltijd. Vind ik althans! ‘Life is short, eat dessert first’ is mijn motto. Wist je dat het woord ‘toetje’ in Nederland pas populair is geworden na 1973 en haar populariteit grotendeels te danken heeft aan Mona? Voor die tijd spraken we van een nagerecht, toespijs of dessert. Vandaag neem ik je mee langs de geschiedenis van ons toetje!
Toetje?
Mona noemt zich zelfs de uitvinder van het woord ‘toetje’ maar dit is – helaas voor hen – niet waar. Al in 1914 is het woord toetje als nagerecht opgenomen in de Van Dale. Toetje is een verkleinwoord (zoals uitje, tussendoortje) en komt waarschijnlijk van de uitdrukking “iets toe eten” wat later verbasterde in een ‘een toetje eten’.
Neemt niet weg dat toen Mona in 1973 reclame ging maken met ‘Doe eens een Mona toetje na’ het woord toetje meer en meer bekend raakte. Ze hebben dus wel degelijk bijgedragen aan de bekendheid van het woord toetje.
Geschiedenis van ons toetje. Of nagerecht, toespijs of dessert
Maar sinds wanneer zijn we eigenlijk een toetje gaan eten? Wat is de geschiedenis van ons toetje? In de middeleeuwen gaf Hippocrates, de grondlegger van de Westerse geneeskunde, de aanbeveling om wijn met specerijen en suiker na de maaltijd te nuttigen. Dit zou de spijsvertering bevorderen. In de 17e eeuw raakte deze medicinale oorsprong op de achtergrond en werden er steeds vaker maaltijden met meerdere gangen geserveerd. Het nagerecht of toespijs werd na de hoofdschotel geserveerd. Het woord dessert is een Frans leenwoord, afgeleid van desserver (de tafel afruimen).
Met de komst van de koelkast in de jaren 60 werd het assortiment nagerechten flink uitgebreid met zuivelproducten. Het Nederlands Zuivelbureau maakte zich sterk voor de promotie van vla, pudding en yoghurt. Die vervingen daarmee de pap als nagerecht.
Kant-en-klaar
Mona maakte in 70-er jaren de kant-en-klare toetjes populair. Werknemers van de Nederlandsche Melkunie besloten in 1967 toetjes te gaan maken van melk. Zoals vla en pudding. Dat werd tot die tijd wel gemaakt, maar dan door de mensen zelf thuis in eigen keuken. En meestal alleen op zon- en feestdagen.
Het eerste kant-en-klare toetje was de vruchtenyoghurt in 1970. Na dit megasucces volgde al snel de vla (1971) en de pudding (1973) in de smaken vanille, hopjes en chocola.
Pudding!
Nederland viel massaal voor het toetje. De griesmeelpudding met rode saus uit 1975 is tot op vandaag Mona’s best verkochte toetje aller tijden! Maar men wilde meer. Dus volgde er nog chocolademousse, gezinspuddingen en bavarois. De cappuccino bavarois van toen is één van de lekkerste kant-en-klare toetjes ooit. Hele bakken heb ik er van weggewerkt. Net als de bekende vrouw uit de reclame (‘Mijn man werkt bij Mona’) was er voor mij altijd wel een reden voor dit lekkere toetje!
Toetje van de maand
Sinds 1993 (24 jaar alweer!) kennen we het ‘Toetje van de maand’. De eerste was abrikozenpudding met rode pruimensaus. Mona is er nooit mee gestopt. De meest lekkere en bijzondere smaakcombinaties zijn de revue gepasseerd. Vaak gerelateerd aan een feestdag (kruidnotenpudding) of sportevenement (oranjepudding). Of soms als een geslaagde 1 april grap (superfood toetje broccoli chocoladesaus).
Wat is jouw favoriete toetje? Die van mij chocolademousse. En ik herinner me nog een toetje van de maand met kokos en stukjes pure chocolade, mmmm!
Leuk hoor Anne Marie die geschiedenis van ons toetje. En die oude reclame heel leuk om weer eens te zien. Toevallig hebben wij gisteren ook een toetje van Mona gekocht.
Ik hou van geschiedenis en ik hou van toetjes; wat een perfecte combinatie is je blog vandaag! 😀 En leuk om ook eens te lezen over de geschiedenis van het begrip zelf.
Ik wist trouwens niet dat een vorm van ‘nagerecht ’al bij de Grieken werd gebruikt, hoewel ik me ook wel weer kan voorstellen dat er bij de rijken altijd meerdere gangen waren.
Vanaf de Tudor-periode in Engeland kon men in ieder geval fantastische zoete tussengerechten maken; en de Victorianen staan bekend om hun ge-wel-di-ge geleipuddingen! Maar die zijn wel wat minder makkelijk op tafel te zetten dan een Mona-toetje… 😉
Ik hou ook van geschiedenis en toetjes hihi! Lijkt me nog weleens leuk, om een Victoriaanse geleipudding te maken. Heb je toevallig een recept op jouw blog staan?
Wat een leuk artikel! Haha die commercial van Ted de Braak (humor)! Leuk om de geschiedenis er achter te lezen. Die broccoli van toetje vd maand trekt me iets minder dat wel haha. Ik ben toch echt wel van de (zelfgemaakte) tiramisu en chocolademousse.
Jaaaaa, zelfgemaakte tiramisu!
Wat een leuk artikel! Ik ben dol op toetjes. Supertof dat je de geschiedenis van onze toespijs hebt onderzocht. 🙂
Wat een leuke post! En wat een nostalgie! Als ik die melkflessen zie… daaruit lepelde ik altijd het bovenste laagje room. En wij hadden op zondag vaak ‘zelfgemaakte’ Saroma pudding. Nu ben ik helemaal niet meer zo van de toetjes. Hoewel ik nu ineens wel enorme trek heb gekregen in vanillevla en chocoladevla met slagroom. Leuk om die filmpjes ook terug te zien.
Saroma pudding aten wij ook vaak. En later bourbon, dat was nog lekkerder. Meer mousse-achtig, minder pudding.