Ik ben gefascineerd door de geschiedenis van ons eten. Het leek me dan ook leuk een serie te maken waarin ik de geschiedenis van beroemde gerechten en producten onder de loep neem. In deel 40 van de serie niet twee maar drie producten, de zogenaamde ‘omstreden’ lekkernijen: jodenkoek, moorkop en negerzoen.
Jodenkoeken
Hoewel het merk Davelaar pretendeert de oudste bakker van de jodenkoeken te zijn (sinds 1883) zijn er weldegelijk oudere vermeldingen bekend.
Zo is er een -super leuke op rijm gemaakte – advertentie uit de Leeuwarder courant van 1 april 1873:
Maar de oudst bekende vermelding komt uit het ‘receptenboek van mevrouw Marselis’ uit 1790.
Maar waarom heten het nou jodenkoeken? Daar zijn zoals gebruikelijk verschillende theorieën over. Zo zou er een bakker genaamd De Joode zijn geweest die deze brosse koekjes bedacht. Ik las zelfs een theorie dat Jode afkomstig is van de oude benaming van jodium, dat aan de koeken werd toegevoegd ter voorkoming van struma (vergroting van de schildklier).
De meest voor de hand liggende verklaring is dat jodenkoeken lange tijd een specialiteit waren van joodse bakkers.
Sinds begin dit jaar heeft het merk Davelaar besloten de naam te veranderen in Odekoeken.
Moorkop
De moorkop (niet te verwarren met de Bossche Bol) is een traditioneel Nederland gebakje. Een soesje gevuld met slagroom, chocoladeglazuur en een toef slagroom. Die laatste zou verwijzen naar een tulband, het traditionele hoofddeksel van de Moren.
De oudste vermelding van de moorkop komt uit 1918 in een advertentie van banketbakkerij J.C. Koldewijn in de Hoornsche Courant. Ook is er een nog ouder Duits recept met dezelfde naam uit 1878, de Mohrenköpf.
Moren is de verzamelnaam voor de islamitische bevolking van Spanje, Sicilië, Sardinië, Corsica en Malta in de middeleeuwen.
Hema besloot begin 2020 dat de naam niet meer goed paste bij de tijdgeest en veranderde deze in chocobol. Vele bakkers verkopen dit gebak echter nog steeds onder de naam moorkop. De poging van een bakker uit Monster (2020) om zijn gebak ‘roomkop’ te dopen mislukte jammerlijk. De reden? Zijn gebak was vegan en mocht daarom het woord ‘room’ niet bevatten.
Negerzoen
Zoet eiwitschuim op een wafeltje, afgedekt met een laagje chocolade. Ik hou ervan! Na de introductie ervan in Denemarken rond 1800 volgden al snel andere Europese landen. Van de negerzoen in Nederland tot de Negerkuss in Duitsland, de Negerkys in Denenmarken, de Negerinnentet in Vlaanderen en de têtes de nègre in Frankrijk. Allemaal met verwijzingen naar het woord ‘neger’.
In Nederland was het de firma Buys die de negerzoenen op de markt bracht in 1920. Nadat vele andere landen al naamswijzigingen hadden doorgevoerd (van shokoküsse tot bisous de mousse) volgde in 2016 uiteindelijk ook Nederland.
In eerste instantie zogenaamd vanwege het de eis tot naamsverandering van de ‘Stichting eer en herstelbetalingen slachtoffers slavernij in Suriname’.
Buys hield het dus voortaan bij ‘Zoenen’. Politiek correct of een mediastunt?
Volgens dagblad Trouw bood de naamsverandering veel meer mogelijkheden tot themazoenen, van oranje zoen tot Valentijns zoen. Trouw had eerder nog een lezerswedstrijd uitgeschreven voor de naamsverandering, waaruit inzendingen als ‘Choco-burka’ en ‘Blank inborstje’ kwamen. Dubieus…
Meer geschiedenisverhalen lezen?
Bewaar de geschiedenis van jodenkoek, moorkop en negerzoen op Pinterest:
