Ik ben gefascineerd door de geschiedenis van ons eten. Het leek me dan ook leuk een serie te maken waarin ik de geschiedenis van beroemde gerechten en producten onder de loep neem. In deel 47 van de serie twee Hollandse ‘broden’: broeder en duivekater.
Broeder
Broeder is een oer-Hollands gerecht dat wel wat weg heeft van brood. Het beslag – bestaande uit o.a. bloem, gist, melk en rozijnen, wordt twee uur lang gekookt in een zak in de pan. Het wordt ook wel ‘Jan in de zak’ genoemd. De broeder wordt in plakken geserveerd met boter en stroop. Het wordt/werd zowel als hoofdmaaltijd of als toetje gegeten. Een lekker recept vind je op de site van Brenda Kookt.
De naam broeder komt uit het bakkersgilde. Vroeger leerde de bakker het vak in de praktijk, onder toeziend oog van een meester-bakker. Deze bakkers waren verenigd in een bakkersgilde. Om lid, ook wel broeder genoemd, te worden van een gilde, moest je je kwaliteiten laten zien in een meesterproef. Voor het bakkersgilde bestond deze proef uit het bakken van een plat rond brood in de koekenpan. Was je in staat dit brood goed te bakken, dus mooi gerezen en niet verbrand, dan mocht je je meester-bakker noemen. Dit brood werd op een gegeven moment een broeder genoemd.
Leuk weetje: In Sri Lanka kent men een gerecht genaamd burudala, een bepaald soort cake. Deze naam is afgeleid van het Nederlandse woord broeder en afkomstig van de Nederlandse kolonisten tijdens de VOC-periode. Ook in het Zuid-Indiase Cochin kan men nog altijd bruder brood kopen bij een plaatselijke bakker. In Cochin was tussen 1663 en 1795 een belangrijke Nederlandse handelsnederzetting gevestigd.
Duivekater
Als geboren Zaanse ben ik van kinds af aan bekend met duivekater, een zoet brood wat bij ons thuis vaak met Kerst en Pasen werd gegeten. Je eet het brood in dunne plakken besmeerd met roomboter.
Duivekater is vooral bekend in en om Amsterdam, de Zaanstreek en Waterland. Het is een traditioneel feestbrood in de vorm van een scheenbeen, wat vroeger door welgestelde families werd geschonken aan bedienden en knechten. De duivekater kwam al voor op een schilderij van Jan Steen uit 1658.
Het verhaal luidt dat in de heidense tijd er dieren werden geofferd om demonen gunstig te stemmen. In de loop der tijd werden dat kleine dieren zoals een kat, of alleen een scheenbeen. Weer later werden deze offers omgezet in lekkere zoete broden.
Je kunt duivekater kopen in de regio Noord-Holland of zelf bakken. Een recept vind je op mijn blog.
Meer verhalen over de geschiedenis van beroemde gerechten lezen?
