Wat je lekker vindt is heel persoonlijk. En hoe je een smaak ervaart ook. Want proeven doe je niet alleen maar met je tong, maar eigenlijk met al je zintuigen. Eten kun je niet alleen proeven, maar ook ruiken, voelen, horen en zien. En al deze zintuigelijke waarnemingen dragen bij aan hoe een gerecht of product uiteindelijk smaakt. Een (klein) lesje over smaak.
Proeven
Eten kan zuur smaken, of zout, zoet of bitter. Dit zijn de hoofdsmaken. En dan heb je nog een vijfde – onbekendere – smaak: umami. Umami is Japans voor ‘de smaak van heerlijkheid’. Veel etenswaren met een grote hoeveelheid umami zijn ook echte heerlijkheden, denk bijvoorbeeld aan truffel, zalm of tomaat.
Proeven doe je met je tong, maar ook achterin de mond bevinden zich zogenaamde smaakreceptoren. Naast smaak zijn er ook nog de zogenaamde smaakindrukken. De smaak van peper wordt veroorzaakt door de invloed van de werkzame stof op de thermoreceptoren. En geven daarmee de indruk van hitte in je mond. Menthol werkt ook op die thermoreceptoren en geeft een indruk van kou.
Ruiken
Maar eten kun je natuurlijk ook ruiken. Ruikt het zuur, kruidig of weeïg? Vaak is de geur van voedsel al voldoende om mensen juichend naar de keuken te doen lopen of juist hard weg te rennen. Wanneer je heel erg verkouden bent en je neus verstopt zit, zal je merken dat eten je lang niet zo lekker smaakt. De ‘neussmaken’ worden soms ook wel secundaire smaken genoemd. Mensen die niets proeven hebben vaak last van anosmie, en kunnen slecht of niet ruiken.
Voelen
Het voelen van eten doe je met je mond en tong. Is het glibberig, korrelig, smeuïg? Eten kan droog voelen, of fris of filmend. En natuurlijk koud of warm. Het voelen van eten is veel belangrijker dan je misschien zult denken.
Aan light producten bijvoorbeeld, waarvan het vetgehalte is verminderd, wordt in de praktijk vaak extra suiker toegevoegd om het gemis aan smaak (lees: gebrek aan smeuïgheid) te compenseren. Dus eet je minder vet maar wel meer suiker….En is het uiteindelijk toch geen succes, omdat je juist de smaaksensatie die vet aan het product geeft mist.
Horen
Je zult het niet verwachten maar zelfs je gehoor speelt een rol als het op smaak aankomt. Met je oren hoor je bijvoorbeeld of de chips knapperig is. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat het kraken van chips en het aantal decibel kunnen worden verbonden aan de behoefte vanuit de hersenen om door te eten. Dat is dus waarom je niet kunt stoppen wanneer je eenmaal aan een zak chips bent begonnen! En koekjes die niet meer ‘kraken’ zijn gewoon niet lekker toch?
Zien
Met je ogen tot slot zie je de kleuren, textuur en vorm van het eten. Want het oog wil ook wat. En dat oog kan je nog flink bedriegen! Doe maar eens bij iemand het volgende testje: neem twee bakjes normale yoghurt en kleur 1 bakje rood-roze met wat druppels rode voedingskleurstof (bij de bakmiddelen van bijvoorbeeld Dr. Oetker). Degene die je de yoghurt laat proeven zal denken dat de rode yoghurt naar aardbeien smaakt! En proeft het wellicht ook nog! Je ogen zien de kleur van aardbeien en je hersenen verwachten dat het er naar zal smaken.
Waarschuwing
Je zintuigen kunnen je ook helpen om te bepalen of voedsel nog wel gegeten kan worden. Een bruine banaan, groen gehakt, dat eet je liever niet. Probeer maar eens een gewone cake te bakken met wat blauwe kleurstof. De meeste mensen zullen liever geen plakje van je overheerlijke verse cake nemen….. Maar ook met je neus (geur van rotting), oor (oudbakken koekjes kraken niet meer), gevoel (te zachte mango) en natuurlijk je smaak (bah!) weet je of voedsel wel of niet meer eetbaar is. Dus naast de tht-datum kun je ook vertrouwen op je zintuigen.
Vind je dit soort artikelen leuk? Ik vind het zelf erg leuk om te schrijven namelijk. Laat het me vooral weten in de reacties. De volgende keer wil ik het met jullie dan hebben over smaakgeheugen en cultureel bepaalde smaak.
Heel interessant!
Dank je!
Wat een leuk en interessant artikel Anne-Marie!
Dank je wel Priya!